سلام پرېس 
نويسنده: حسن حسین‌یار
فصل نوین روابط سیاسی افغانستان با همسایگان و جهان به تاریخ 28 اسد 1298 با کسب استقلال و حاکمیت سیاسی افغانستان آغاز شد. از آن زمان الی اکنون فرازوفرودهای زیادی در روابط افغانستان و جهان گذشته است؛ اما همیشه افغانستان کوشیده است تا با جهان روابط حسنه و نیکو داشته باشد. سیاست خارجی به معنی دنبال کردن منافع کشور در سطوح بین‌المللی و در رابطه با جوامع، دولت‌ها و کشورهای دیگر است. سیاست خارجی افغانستان مثل هر کشور دیگری درواقع راهنمای موضع‌گیری افغانستان در جهان است؛ و مجموعه‌ای از اهداف بین‌المللی و راه‌های رسیدن به آن‌ها را شامل می‌شود. سیاست خارجی کشورهای مختلف، باهم متفاوت است. سیاست خارجی یک کشور نیز در طی زمان، تغییر می‌کند. نکته‌ی قابل‌توجه در همین تعریف مفهومی نهفته است: بایستی برای اینکه جهان تغییر صورت گرفته در افغانستان را بپذیرد، زمینه‌سازی شود.
رشته علمی که روابط میان ملل در جهان را بررسی می‌کند روابط بین‌الملل است. کشورها در قالب سیاست خارجی خویش با دیگر ملل، سازمان‌ها و حتی شرکت‌های چندملیتی به تعامل و ارتباط دست می‌زنند. روابط بین‌الملل به مطالعه روابط میان کشورها، نقش کشورهای مستقل، سازمان‌های بین دولتی، سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی، انجوها و شرکت‌های چندملیتی، گفته می‌شود. روابط بین‌الملل چون سیاست خارجی یک دولت معین را تجزیه‌وتحلیل و تنظیم می‌کند، می‌تواند به انواع مختلف باشد. روابط بین‌الملل به‌عنوان یک فعالیت سیاسی از زمان‌های بسیار دیر وجود داشته است؛ اما آغاز و در اوایل قرن بیستم، به یک‌رشته علمی مجزا در داخل علوم سیاسی، تبدیل شد.
در این رشته موضوعات بسیار زیادی مطرح و مهم است. سیاست خارجی موضوع محوری است. دیپلماسی رشته متصل‌کننده سیاست‌های مختلف است؛ اما آنچه همه‌ای مفاهیم، اعمال، رفتار، گفته‌ها، سیاست‌ها اعم از اعمالی و اعلامی را معنادار و قابل‌فهم، متفاوت و متمایز می‌کند: منافع ملی است. منافع ملی است که سیاست خارجی کشورها را از هم متفاوت می‌کند، کشورها را به همدیگر نزدیک یا از هم دور می‌کند، به خاطر منافع ملی است که جنگ‌ها راه انداخته می‌شود، تفاهم‌ها صورت می‌گیرد، قراردادها امضا می‌شود، ائتلاف‌ها شکل می‌گیرد، کشورهای مختلف گروه‌ها، اتحادیه‌ها و سازمان‌های مختلف مشترک را می‌سازند، در آن عضو می‌شوند یا از آن خارج می‌شوند.
کشورها با به رسمیت شناخته شدن روابط سیاسی و دیپلماتیکشان آغاز می‌شود؛ اما روابط همیشه یکسان نیست. دستخوش تغییرات می‌شود، به سردی می‌گراید، گرم می‌شود، کشورها به هم نزدیک یا دور می‌شوند؛ اما امروزه حتی میان کشورهایی که همدیگر را به رسمیت نمی‌شناسند یا کشوری که از سوی کشورهای مختلفی به رسمیت شناخته‌نشده است، روابطی وجود دارد. سطح و اندازه این روابط متفاوت و گاهی خیلی کم و اندک است؛ اما روابطی وجود دارد. شکل رابطه امارت اسلامی افغانستان و جهان نیز امروزه از همین نوع است: به رسمیت شناخته‌نشده روی کاغذ؛ اما در عمل به رسمیت شناخته‌شده.
تا حالا ۱۳ کشور سفارت‌های خود در کابل را بازگشایی کرده و امارت اسلامی افغانستان هم به ۱۴ سفارت‌خانه افغانستان، دیپلمات اعزام کرده‌اند. سفارت‌های ایران، پاکستان و روسیه که با پیروزی امارت اسلامی در کابل فعال ماندند، 10 کشور دیگر نیز طی این مدت دوباره سفارت‌های خود را در کابل بازگشایی کرده‌اند.
هنوز روی کاغذ هیچ کشوری امارت اسلامی را به رسمیت نشناخته است؛ اما در عمل کشورهای زیادی روابط دیپلماتیک و بازرگانی خود با افغانستان را آغاز کرده‌اند. به گفته مولوی امیرخان متقی وزیر امور خارجه افغانستان، سفارت‌خانه‌های چین، ایران، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، هندوستان، ترکیه، قطر، امارت متحده عربی و عربستان سعودی هم‌اینک در کابل باز هستند.
در طرف دیگر قضیه امارت اسلامی افغانستان به 14 کشور دیپلمات اعزام کرده است: دیپلمات‌های امارت اسلامی تاکنون به سفارت‌خانه‌های افغانستان در ایران، پاکستان، ترکیه، روسیه، چین، قزاقستان و چند کشور عربی و آفریقایی اعزام‌شده که کشورهای میزبان، مسئولیت بیشتر این سفارت‌خانه‌ها را به‌گونه‌ای کامل به امارت اسلامی سپرده‌اند.
بنا بر اظهارنظر مولوی امیرخان متقی وزیر امور خارجه افغانستان در وب‌سایت الجزیره ماهیت جهانی شده روابط مدرن ایجاب می‌کند تا تمام طرف‌ها در هماهنگی و صلح با یکدیگر زندگی کنند. امارت اسلامی دست تعامل مثبت خود را به‌سوی جهان دراز کرده است. امارت اسلامی افغانستان چراغ سبز، نشانه‌های مثبت و حسن نیت‌های زیادی را به جهان جهت تعامل سازنده نشان داده است.
برای اینکه یخ روابط امارت اسلامی و کشورهای مختلف آب شود و در شروع حداقل روابط غیررسمی بازگشایی سفارت‌های کشورهای مختلف آغاز شود مواردی هست که از دیدگاه این قلم می‌تواند برای امارت اسلامی افغانستان مفید فایده واقع شود. شاید برای دستگاه دیپلماسی افغانستان کارساز باشد که تأکید کنیم:
– جهان و منطقه به‌شدت در حال تغییر و دگرگونی است؛ شرایط، سرعت، شتاب، نحوه، مسیر و نتایج و پیامدهای تغییرات بزرگ جهانی به‌طور دقیق نظارت، ارزیابی، سبک و سنگین و بررسی شود. بنا به اقتضای منافع ملی افغانستان سیاست‌های لازم اتخاذ گردد. بسیاری از تغییرات اگرچه دور از ما است و اثری فوری یا مخرب روی افغانستان نمی‌گذارند؛ اما نشناختن و درک نکردن تغییرات خطرناک و آماده نبودن برای مقابله یا پاسخگویی با آن‌ها می‌تواند پیامدهای وحشتناک برای آینده افغانستان داشته باشد. پیوستن به جریان تغییرات جهانی و منطقه‌ای می‌تواند زمینه‌ساز بازگشایی سفارت‌های بعضی کشورها در افغانستان گردد.
– بازی‌های گوناگونی در جهان و منطقه در جریان است: مهم است دستگاه دیپلماسی افغانستان بازی‌هایی که افغانستان از آن‌ها متأثر می‌شود را درک کند. کلید درک بازی نظارت و رسد کردن دقیق، منظم و پیوسته بازی‌ها، جنگ‌ها، تفاهم و قراردادها، رفت‌وآمدها، گفتگوها، نشست‌وبرخاست‌های مختلف در جهان و منطقه به‌طور عام و در رابطه به افغانستان به‌گونه‌ای خاص است. چه آن‌ها که اعلام می‌شود و چه آن‌ها که اعلام نمی‌شود. همچنین ما مردم افغانستان بایستی آگاهی خود را درزمینهٔ بازی‌هایی که در محیط داخلی و پیرامونی افغانستان جریان دارد افزایش بدهیم. تا شاید بتوانیم از افتادن در میدان بازی و مهره بازی دیگران شدن پیشگیری کنیم. با همسو شدن و داخل شدن دربازی‌هایی که به نفع افغانستان است؛ می‌توان زمینه بازگشایی سفارت‌های کشورهای خاصی را مساعد ساخت. موضوع حیاتی: ارزش و اهمیت آن کشور است.
– نگرش‌های خود را اصلاح کنیم. نگرش دوست-دشمن کارایی چندانی ندارد. در روابط بین‌الملل دوست همیشه و دشمن همیشگی وجود ندارد؛ آنچه وجود دارد منافع همیشگی است. ما برای اینکه بتوانیم منافع ملی افغانستان را از بحر پرآشوب جهان بیرون بکشیم باید قدرت داشته باشیم. بالاترین نشانه قدرت نیز این است که بتوانیم نگرش خودمان را و درنهایت خودمان را تغییر بدهیم. نگرش‌هایی مثل دشمنی، عقیده‌مندی‌های تاریخی، بی‌اعتمادی‌های تاریخی، تجربیات تلخ گذشته با کشورهای مختلف، کارآمدی آن‌ها قابل ارزیابی است. از همین درراستای نشان دادن حسن نیت به کشورهای مختلف استفاده شود.
– ما مردم افغانستان موضوع فهم قدرت را جدی بگیریم. سعی خودمان را بکنیم که قدرت را بفهمیم. بفهمیم قدرت چیست؟ چطوری به دست می‌آید؟ چطوری حفظ می‌شود؟ چطوری افزایش می‌یابد؟ چطوری توسعه پیدا می‌کند؛ چون قدرت ملی افغانستان درواقع حاصل تمام داشته‌های معنوی و مادی افغانستان است. داشته‌های معنوی خصوصاً آگاهی کاربردی درزمینه‌های خاص ارزش و اهمیت بسیار بیشتر و کلیدی‌تر از داشته‌های مادی دارند. آگاهی جمعی در قالب افکار عمومی، زمینه، بستر نرم و آرام را برای بازگشایی سفارت‌های مختلف در افغانستان فراهم خواهد آورد.
– دستگاه دیپلماسی افغانستان چک‌لیست مشخصی از خواست‌های طرف‌های مختلف تهیه کند و در راستای پوره کردن آن‌ها تلاش کند و در جلسات، نشست‌ها و گفتگوهای مختلف پشت درهای بسته با آن‌ها جریان پیشرفت‌ها را شریک بسازد. تبادل اطلاعات و شریک ساختن تجربیات و جستجوی زمینه‌ها و بسترهای مشترک، می‌تواند باعث گشودن باب اعتماد و زمینه‌سازی بازگشایی سفارت‌ها شود. اما مهم این است: پوره کردن خواست‌های طرف‌ها به معنی رقصیدن به ساز دیگران نیست، بلکه درک کردن عمیق و دقیق خواست‌های آنان و پاسخ گفتن به آن‌ها بر اساس منافع، شرایط و خواست‌های افغانستان.
